Polemika do artykułu "Czy Indianie mają w Polsce przyjaciół?",

zamieszczonego w 50-tym numerze Tawacinu, lato 2000

Stanisława Stachniewicz

Krzysztof Wojciechowski

Paweł Głogowski - POSZUKIWANIE OZNAK ŻYCIA

Małgorzata Pilot - A MNIE OBCHODZI TEN PIJANY INDIANIN

Łukasza słów kilka

List Misao do Tawacinu

Paweł Kucharczyk z Chodzieży

Kasi Boguszewicz głos w dyskusji

Moim zdaniem zwrot "przyjaciel Indian" jest dosc niezreczny. Po pierwsze, "uogolniony" Indianin, tak samo jak np. "uogolniony" Zyd, Polak czy Ukrainiec, jest pojeciem abstrakcyjnym. Czy mozna być przyjacielem pojecia? Wydaje mi sie, ze nie, ze uczucia mozna zywic tylko do pewnych konkretnych osob. Tak sie sklada, ze nie znam zadnego Indianina, wiec wynikaloby z tego, ze przyjaciolka Indian nie jestem.

Ale zalozmy, ze istnieje ktos, kto pala uczuciem do wszystkich Indian jacy zyli, zyja, czy dopiero sie narodza i czuje sie ich przyjacielem. Czy to oznacza, ze on lubi tylko Indian, a na przykład Aborygenow, Arabow i Slowakow nie? To zakrawa na jakas forme rasizmu...

Z powrotem na początek

3. wrażliwość na otaczającą naturę, to również ważny aspekt osobowości przyjaciela Indian. Wiem, że z Indian teraz często na siłę pragnie się zrobić ekologów, ale sądzę, że nam nie o to chodzi. Myślę, że idzie o to aby odbierać naturę w podobny sposób jak czynili to Indianie. Wcale nie dlatego, że posiadali oni wiedzę ekologiczną, ale dlatego, że po prostu żyli mocno zakorzenieni w przyrodzie. To tak jak ludzie żyjący we wsi są siłą rzeczy bardziej związani z przyrodą niż ci, którzy żyją w miastach.

Słowa wypowiadane przez samych indianistów. Otóż ja nie byłbym taki jednostronny. Sądzę iż tę literaturę można by doskonale wykorzystać do wprowadzenia dzieci i młodzieży w tematykę indiańską. Od czegoś trzeba zacząć, a faktograficzne dzieła są dla nich po prostu nudne, myślę, że potem łatwiej im będzie z tym zaszczepionym bakcylem sięgnąć po co poważniejszego. Jestem przeświadczony, że wszyscy lub prawie wszyscy (indianiści) takzaczynali.

Z powrotem na początek

Z dużą przyjemnością przeczytałem w ostatnim “Tawacinie” artykuł Darka Kachlaka Czy Indianie mają w Polsce przyjaciół? (nr 2[50], lato 2000). Tak się bowiem składa, ze i mnie bardzo brakuje szerszej dyskusji na temat Indian i tego, co się w związku z nimi dzieje w Polsce. Od paru lat, jako członek redakcji sztumskiego “Kayás Ochi” próbowałem zainicjować — jeśli nie dyskusję, to przynajmniej skromny odzew ze strony czytelników, uciekając się niekiedy do świadomej prowokacji czy obrazoburczych stwierdzeń, zgodnie z przysłowiem “uderz w stół, a nożyce się odezwą” — cóż z tego, kiedy “nożyce” okazały się chyba mocno zardzewiałe...

Nigdy nie zastanawiałem się ani czy “jestem przyjacielem”, ani “jak nim zostać”, ani też “jak wstąpić do Polskiego Ruchu Przyjaciół Indian” (bardzo zresztą szumna nazwa, osobiście wolę “Ruch” — wiadomo, o co chodzi?)

Tak się bowiem składa, a myślę, że nie jestem odosobniony, że przyjaciół nie wybiera się według kryteriów rasowych, wyznaniowych czy narodowościowych — niektórzy ludzie po prostu stają się moimi przyjaciółmi, a inni nie. Zależy to od charakteru, osobowości, temperamentu, wydarzeń, okoliczności czy choćby... przypadku! Ktoś, kto wrzuca pewną grupę ludzi do jednego worka z napisem, np. “Indianie” i grupę tę kocha na śmierć bez wyjątku, jest — według mnie — albo głupcem, albo nawiedzonym “indianofilem”. I tu wypada zgodzić się z Darkiem: z pewnością warto i należy zastanowić się, co znaczy “przyjaciel Indian”, “indianista” lub “polski Indianin” (określenia te spotykam np. w prasie ogólnej, ale też i w naszych pisemkach!). Mówiąc szczerze mam z tym problem do dziś: żadna z tych nazw nie pasuje ani do mnie, ani też chyba do ludzi, których spotykam na zlotach czy fiestach etc. O “przyjacielu” napisałem powyżej, “indianista” kojarzy mi się raczej z nobliwym profesorem, uczonym w okularach (nawiasem mówiąc, na Uniwersytecie Warszawskim istnieje Instytut Indianistyki zajmujący się... Indiami!), no a “polski Indianin”? Albo Polak, albo Indianin... Kim więc jestem? Może po prostu Polakiem, który interesuje się — ba! — próbuje czerpać z wiedzy i kultury ludów tubylczych: Indian, ale tez i Eskimosów, Aborygenów czy ludów syberyjskich?

Ano, prawdopodobnie dlatego, że — tak było i jest ze mną — w dzieciństwie oczarowały nas książki i filmy właśnie o Indianach, do tego o dawnych Indianach. Czyli — jak to ślicznie nazwał Marek Maciołek — obraz XIX–wiecznego “trupa”. Tu zrobię małą dygresję, by nawiązać właśnie do wywiadu z Markiem. Tak sobie bowiem myślę, że może ów “trup” nie jest do końca martwy? Może faktycznie stracił nogi i ręce, ale serce, ciut, ciut jeszcze bije? I tu dochodzimy do sedna sprawy: jestem właściwie “przyjacielem” tych dawnych Indian, tego XIX–wiecznego trupa! “Pijany Indianin wałęsający się po rezerwacie”? Mam go gdzieś (choć oczywiście trochę mi go szkoda), tak samo jak jego kolegę z Placu Wolności w Sztumie (tak się akurat składa, że na co dzień pracuję w Ośrodku Pomocy Społecznej i znam dobrze “margines społeczny” mojego miasta).

O wiele bardziej od starych westernów wolę współczesne filmy typu Clearcut, Pow Wow Highway czy Thunderheart — mówią one bowiem o takich właśnie Indianach. Zresztą, nawet gdyby ich już nie było, wolałbym kochać pięknego “trupa” niż walczyć o polepszenie warunków życiowych jego potomków — w końcu wokół nas nie brak biedy (ręczę Ci, czytelniku, że w poPGR–owskich wioskach klimat jest identyczny jak w Pine Ridge!).

To nie jest do końca tak, że Indianin pije, bo rezerwaty, dominacja Białych czy polityka rządu USA — przecież są plemiona (np. właściciele kasyn), które świetnie sobie radzą i walczą z Białymi jego własnymi metodami (prawem, przepisami, pieniędzmi...). Jasne, że nie ma już stad bizonów, wigwamów czy tipi, ani łuków — są autostrady, wieżowce, komputery i karty kredytowe. No i co z tego? Ważny jest Duch, życiowa droga i wartości, którymi kierujemy się na co dzień: indiański biznesmen napychający portfel kosztem swych braci budzi we mnie taki sam niesmak, jak ów pijaczek. Szanuję ludzi — czy to Indian, czy nie–Indian — kroczących, na przekór wszystkiemu, dawnymi drogami. To właśnie przyciągnęło mnie do Indian w dzieciństwie: siła i piękno ich charakteru, duchowość itp. — nawet jeśli zdaję sobie sprawę, że książki czy filmy powielają często stereotyp Ideału, Mitu... Człowiek, zwłaszcza współczesny, zagubiony, potrzebuje mitu! Są nim dawni Indianie żyjący w harmonii ze sobą, otoczeniem, całą naturą (choć z pewnością nie tak, jak chcieliby to widzieć dzisiejsi ekolodzy!).

Nie wiem — z ręką na sercu — czy leonard Peltier jest winny, czy nie. Nie wiem, jak zlikwidować biedę czy alkoholizm w Pine Ridge (lub w Cygusach), ale od Indian otrzymuję rady i wskazówki, jak żyć, tu i teraz, będąc wolnym, bo będąc SOBĄ! Staram się to robić, a jeśli przy okazji należę do “Ruchu” — to fajnie. Jak sam, Darku, zauważyłeś, miło jest spotkać przyjaciół, pogadać, niekoniecznie o Indianach, ale o wszystkim, ba! Nawet wypić wspólnie piwko...

Nie wiem, dlaczego, ale wyżej sobie cenie takich ludzi, jak pewien mój znajomy, który wprawdzie o Indianach ma małą wiedzę (ot, różne przypadkowe źródła, Karol May czy Tańczący z Wilkami), ale którego serce i dusza są bez wątpienia indiańskie: mieszkał wiele lat na odludziu, z małą córeczką, w tym prawie rok w tipi (“bo praktyczne”), żył cicho, skromnie, zapisując tylko swoje refleksje, żywiąc się tym, co wyhodował lub zebrał w okolicy — niż “indianistów”, którzy brylują na zlotach, kipią wiedzą np. o Lakotach, mają olbrzymie biblioteki, kompletne i ciężkie od paciorów stroje, wyposażenie tipi etc., i którym do pełni szczęścia brak tylko indiańskiej krwi... Ci rzeczywiście gotowi są padać plackiem i bić pokłony przed byle pijaczkiem, oby tylko był Lakotą, Crow... Taki sobie kompleksik niższości, ale co tam! Poczytamy trochę, zrobimy jakąś bardzo wtajemniczoną i tylko dla wybranych ceremonię i proszę: my tu w Polsce żyjemy bardziej po indiańsku niż Indianie!

Nie krytykuję nikogo, naprawdę! Pewne rzeczy po prostu mi się nie podobają. Masz, Darku, świętą rację, pisząc, że obraz Indian w Polsce zależy od naszego obrazu. I mnie to boli, gdy widzę na zlocie człowieka ubranego i wyglądającego jak prawdziwy XIX–wieczny Indianin, zataczającego się i ziejącego alkoholem — kolejny przykład całkowitego braku Ducha, najważniejsze żebym mógł poszpanować strojem, wyczytaną wiedzą, no i dobrze się zabawić wśród tych cichych, zahukanych nowicjuszy, którzy nie dość, że nic o Indianach nie wiedzą, to nawet nie mają bransoletki z koralików~. No to zdrówko!

Z powrotem na początek

Na początku to zawsze jest zabawa. Robimy sobie łuk z gałązki i sznurka, budujemy "wigwam", opierając o siebie kilka gałęzi, kłócimy się zawzięcie, kto zostanie wodzem. Łąka, na której się bawimy, zamienia się w prerię, krowy w bizony, sosnowy zagajnik w nieprzebytą puszczę. Potem, gdy umiemy już czytać, z zapartym tchem pochłaniamy powieści Karola Maya, szczególną uwagę poświęcając stronom, na których pojawia się Winnetou. I postanawiamy sobie, że gdy urośniemy, to też zostaniemy Indianami. Zwykle to mija przed dwunastym rokiem życia. Nie wszystkim. Niektórzy bawią się dalej, tylko ulepszają zabawki. W kręgu stają białe tipi, ubrani w skóry i pióra mężczyźni tańczą w rytm bębna wokół ogniska... Gdybym teraz mówiła te słowa, zamiast je pisać, zostałabym pewnie zakrzyczana, że to nie jest zabawa. Wiem, że nie jest. A raczej — wiem, że nie dla wszystkich. Ale z zewnątrz to tak właśnie wygląda. Jedni lubią turnieje rycerskie, inni wolą zloty czarownic, jeszcze inni bawią się w Indian. "Jesteśmy egzotyką w kolorowych pismach dla pań" — mówi Marek Maciołek ("Tawacin" nr 2[50], lato 2000). To prawda. Lecz nie cała, na szczęście.

Przyjaźń nie jest chyba najtrafniejszym słowem dla określenia czyjegoś stosunku do tysięcy narodów zamieszkujących dwa kontynenty — lecz jeśli już mówi się "przyjaźń", to warto zastanowić się. Jakie może być w tym przypadku znaczenie tego słowa. Zanim zostanie się czyimś przyjacielem, trzeba go najpierw poznać i spróbować zrozumieć. Każdy to robi w taki sposób, jaki mu najbardziej odpowiada, każdy szuka tego, co jest dla niego najważniejsze. Każdy ma do tego prawo, dopóki nie obraża uczuć innych ludzi, na przykład śpiewając w piwiarni indiańskie pieśni. Niestety, nie zawsze jest to tak proste, jak w tym przykładzie.

Są ludzie, którym wystarczy przeczytać o czymś, żeby to zrozumieć. Inni potrzebują to przeżyć. Jak sądzę (w oparciu o słowa uczestników, sama nie brałam w tym udziału), na tym właśnie polega idea wzbudzających tak wiele kontrowersji zlotów Takini. Czy mają do tego prawo? Do jakiego stopnia mamy prawo czerpać z nie–naszej kultury? Przecież nawet czytając o Indianach, nie robimy tego z analitycznym obiektywizmem antropologa. Przecież my wszyscy (naprawdę zainteresowani), niezależnie od tego, czy nosimy legginy czy dżinsy, opieramy swój rozwój duchowy na dziedzictwie narodów indiańskich. Czy mamy do tego prawo? A jeśli ktoś tam, w Ameryce, powie "zabraniam"? Kto może decydować o tym, do czego mamy prawo, a do czego — nie? W jakim stopniu kultura jest własnością narodu, który ją tworzy, a w jakim — dziedzictwem wszystkich ludzi? To nie jest pytanie, na które byłaby w stanie odpowiedzieć jedna osoba. Lecz chyba jest to ważny temat do dyskusji (?).

"Po mitach–baśniach nawet najpospolitszych żadnych nie przechowało się śladów, nie tylko u nas, co nie byłoby dziwnym wobec zupełnego braku dawnych źródeł, ale nawet i u wszelkich innych Słowian i daremne są usiłowania wykrzesania czegoś z pieśni, bajek, zagadek, przysłów (...); mity wsiąkły zupełnie w ziemię chrześcijańską i głuche po nich milczenie". (A. Bruckner, Mitologia słowiańska i polska, 1985).

Być może tysiąc lat temu na naszej ziemi rozegrał się dramat podobny temu, którego potem doświadczyły narody Ameryki. Być może w naszych duszach brzmią echa tamtego dramatu — i każą nam szukać u innych tego, co sami utraciliśmy. Być może pijany Indianin, wałęsający się po rezerwacie bez centa przy duszy, jest od nas o coś bogatszy... Być może to my potrzebujemy Ich przyjaźni bardziej niż Oni naszej.

Kiedy rozstawiamy w kręgu tipi, śpiewamy przy ognisku Ich pieśni, opowiadamy Ich legendy — robimy to bardziej dla siebie, niż dla nich. Co wcale nie znaczy, że nie powinniśmy tego robić, jeśli robimy to mądrze. To właśnie "folklorystyczna komercjalizacja" przyciąga dziennikarzy. Żaden z nich nie jechałby kilkuset kilometrów z Warszawy czy innego dużego miasta, żeby fotografować namioty. Przyjeżdżają fotografować tipi i ludzi ubranych w skóry i pióra. To dobrze, że przyjeżdżają — lub źle, zależnie od tego, co napiszą obok tych zdjęć. A to w dużej mierze zależy od nas, od tego, co im powiemy. Jeśli napiszą tylko, że świetnie się tu bawimy, to lepiej, żeby nic nie pisali. Lecz jeśli napiszą prawdę o Tych, z których powodu zbieramy się w Kręgu, choćby kilka zdań — to powinno nam zależeć, żeby przyjeżdżali. Zawsze chyba tak będzie, że będziemy mogli zrobić mniej, niż byśmy chcieli (jeśli w ogóle chcemy cokolwiek zrobić), dla ludzi mieszkających tysiące kilometrów stąd. Ale na pewno jesteśmy winni Im prawdę o Nich (tu właściwie już tylko powtarzam to, co napisał Darek Kachlak).

"Dlaczego większość z nas woli tipi, stroje, Ťzabawęť niż pisanie petycji, działalność polityczną czy chociażby korespondencję z indiańskimi więźniami"? Może dlatego, że łatwiej jest brać niż dawać? "Pijany Indianin wałęsający się po rezerwacie? Mam go gdzieś" — to takie proste. A mnie obchodzi ten pijany Indianin. Obchodzi mnie, bo naród jest kręgiem. Obchodzi mnie ze względu na mój szacunek i podziw dla jego przodków; obchodzi mnie, bo może jego syn i wnuk — zamiast pić — będą kiedyś tańczyć Taniec Słońca. I będę szczęśliwa, jeśli w jakikolwiek sposób będę mogła przyczynić się do tego, żeby tak było.

PS "XIX wieczny trup"? "Zmarli nie są bezsilni. Zmarli, czy tak powiedziałem? Nie istnieje śmierć. Jest tylko zmiana światów" — Wódz Seattle, 1858 r.

Tekst umieszczony za zgodą Autorki - do wykorzystania WYŁĄCZNIE po uprzednim skontaktowaniu się i wyrażeniem zgody.

Z powrotem na początek

Witaj Darku!

Jestem uczestnikiem ruchu od dobrych pieciu lat (w tej chwili licze sobie ich 21). Wszystko zaczelo sie od XIX zlotu PRPI w Prostyni w 1995r. , ktory odbyl sie w okolicy mojej rodzinnej miejscowosci (KALISZ POMORSKI). Indian darzylem sympatia o wiele wczesniej, tyle ze dopiero kolejne zloty utwierdzaly mnie w przekonaniu iz "to jest na serio". Rodzice powtarzali: "podrosniesz to wyjda Ci z glowy te glupoty", ale ze mna z roku na rok bylo "gorzej". Na kolejnych zlotach poszerzalem krag znajomych i przyjaciol i zaczalem sie w "tym" odnajdywac.

Nie pamietam dnia abym nie pomyslal o Indianach, to wplywa w znaczacy sposob na czlowieka. To dzieki takiemu wlasnie a nie innemu zainteresowaniu mam dzisiejsze podejscie do zycia. Szacunek dla starszych, przyrody, bliznich, umiejetnosc dobrego wyslawiania sie to wszystko sa wartosci przekazywane miedzy wierszami ksiazek o Indianach, trzeba tylko umiec to odnalesc. Moj wolny czas wypelniam jak tylko moge Indianizmem.

Wiec smiem twierdzic, co wiecej uwazam sie za przyjaciela Indian, a jezeli indianie i tak pozostaja mi obcy to zawsze istnieje cos takiego jak MILOSC PLATONICZNA.

Powiedzialem

lukas

Przesylam serdeczne Pozdrowienia.

Z powrotem na początek

Witajcie !

Piszę ten list ponieważ nie mogę przejść obojętnie obok słów, które Misao ”piękny chłopiec” pisze w liście do Tawacinu (wiosna 2001).

Misao twierdzi, że przeciwko tradycjonalistom wypowiedziano krucjatę. Nie jest to krucjata, ale niektórym (także mnie), nie podoba się to co się teraz dzieje na zlotach. Obwiniam za to po części tradycjonalistów, którzy wraz ze sprzyjającymi im kręgami próbowali zmonopolizować organizację zlotów i ich przebieg (po części im się udało). W tym momencie muszę opowiedzieć o pewnym zdarzeniu, które miało miejsce na XX Zlocie PRPI w Chodzieży. Byłem współorganizatorem tego zlotu i jednocześnie policjantem zlotowym. Pewien tradycjonalista, obecnie w swoich kręgach bardzo szanowany i lubiany podbiegł do mnie i odpychając mnie krzyknął : ”przejmujemy zlot”. Był to akt agresji skierowany ku organizatorom zlotu, a wychodzący od grupki niezadowolonych z przebiegu zlotu (niektórzy zbuntowani tworzą lub tworzyli Radę Zlotową powstałą na zlocie w Prostyni).

Obserwuję Ruch od 15 lat i widzę jak dużo się zmieniło od czasów kiedy ja zaczynałem moją przygodę z Ruchem. Może faktycznie czas zmienić zasady organizacji zlotów tak aby były one bezpieczne i każdy czuł się na nich dobrze. Ale róbmy to z głową, bez kumoterstwa i prywaty. Pamiętajmy, że liczy się szeroko rozumiana wolność tak przez Indian upragniona a przez nas szanowana.

Paweł Kucharczyk z Chodzieży; 22-05-01

Do nabycia w: tipi@tipi.pl

Z powrotem na początek