ONZ odracza przyjęcie Deklaracji Praw Ludów Tubylczych

Projekt "Deklaracji ONZ Praw Ludów Tubylczych", przyjęty latem na pierwszym posiedzeniu Rady Praw Człowieka w Genewie, został zablokowany 28 listopada podczas obrad Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Grupa krajów afrykańskich, wsparta przez inne krytyczne wobec projektu Deklaracji państwa - w tym Australię, Kanadę, Nową Zelandię i Rosję - poparła zgłoszony przez przedstawiciela Namibii wniosek o czasowe powstrzymanie się od decyzji w sprawie Deklaracji. Ten niespodziewany początkowo wniosek poparło ostatecznie aż 87 państw. 67 krajów (w tym Polska) było za przyjęciem Deklaracji, a 25 wstrzymało się od głosu. Decyzja ta oznacza dalsze opóźnienie przyjęcia tego mającego bronić praw ludów tubylczych dokumentu przez społeczność międzynarodową i grozi osłabieniem części jego kluczowych zapisów.

Projekt Deklaracji, długo oczekiwany przez liczące ok. 370 milionów ludzi tubylcze społeczności z ponad 70 krajów świata, jest wynikiem 24 lat dyskusji, toczonych przez przedstawicieli państw członkowskich i organizacji pozarządowych w ramach systemu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Nowopowstała Rada Praw Człowieka rekomendowała w czerwcu projekt dokumentu Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ. Liczono, iż kompromisowy projekt zostanie przyjęty przez Zgromadzenie, jednak spora grupa państw obawia się, że Deklaracja - choć byłaby tylko niezobowiązującym zaleceniem - stałaby się ważnym argumentem w sporach z zamieszkującymi ich terytoria ludami tubylczymi, potwierdzającym ich prawa do ziemi i samookreślenia.

Zdaniem przeciwników szybkiego przyjęcia Deklaracji obecny projekt nie zawiera jasnej definicji "ludu tubylczego", a niektóre jego zapisy są sprzeczne z konstytucjami części państw członkowskich ONZ, na terenie których żyją grupy tubylcze. Obawy związane z ewentualnymi zagrożeniami dla własnej suwerenności mają zwłaszcza państwa afrykańskie, które nie uczestniczyły w dotychczasowych dyskusjach nad projektem. Z kolei przedstawiciele państw latynoamerykańskich obawiają się, że dalsze opóźnianie przyjęcia Deklaracji (prawdopodobnie co najmniej o kolejny rok) pogorszy dodatkowo i tak trudną sytuację licznych tubylczych społeczności oraz grozi sporami, które mogą doprowadzić do niekorzystnych zmian w niektórych, z trudem wynegocjowanych, zapisach Deklaracji.

Zwolennicy przyjęcia Deklaracji w formie zbliżonej do obecnej zapowiedzieli zabiegi o jak najszersze poparcie dla niej - tak wśród państw członkowskich ONZ, jak i wśród organizacji pozarządowych i samych grup tubylczych - oraz starania o możliwie szybkie przyjęcie jej przez Zgromadzenie Ogólne. Przedstawiciele tubylczych grup i organizacji z obu Ameryk uznali wynik głosowania za porażkę nowej Rady Praw Człowieka i wyrazili obawy, że Deklaracja może nigdy nie zostać przyjęta na forum ONZ. Specjalny Sprawozdawca ds. Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Ludów Tubylczych Rodolfo Stavenhagen z rozczarowaniem przyjął decyzję Zgromadzenia Ogółnego, które - jak oświadczył - "nie skorzystało z okazji, by wyrazić swoje poparcie dla tego zasadniczego instrumentu praw człowieka przy okazji tegorocznego Dnia Praw Człowieka [obchodzonego 10 grudnia – Red.]". Wezwał on Radę Praw Człowieka do “potwierdzenia zaangażowania w popieranie i ochronę godności, przetrwania i dobrobytu milionów tubylców na całym świecie, których prawa od dawna są ignorowane i negowane, jeśli nie łamane w praktyce". Także kanadyjska sekcja organizacji Amnesty International zaapelowała do społeczności międzynarodowej o podjęcie wszelkich działań, które mogłyby wesprzeć ostateczne przyjęcie Deklaracji na forum ONZ.

Marek Nowocień

Angielski tekst projektu Deklaracji oraz inne informacje i komentarze o sprawach tubylczych w ONZ znajdują się m.in. na stronie Stałego Forum do Spraw Tubylczych (UNPFII) www.un.org/esa/socdev/unpfii/index.html.
Roboczy przekład projektu Deklaracji wraz z omówieniem zamieszczono w pismie "Tawacin" nr 75 (3/2006).