Andrzej W. Nowak (UAM)

Uniwersalizm pluralistyczny

jako próba pogodzenia uniwersalizmu praw człowieka z relatywizmem kulturowym

Referat próbuje ująć dylemat prawa człowieka a relatywizm, jako problematykę, która wymaga dyskusji nad problemem nowoczesności, rozwoju, modernizacji a także nad problematyką metodologii nauk społecznych. Tekst pragnie „osłabić” stanowiska, obu stron sporu.

Zwolennikom praw człowieka pragnę wskazać partykularny rodowód praw człowieka i ich europocentryzm. Zarazem jednak pragnę wskazać, iż nie przynależą one do tradycji europejskiej „od zawsze”. Dlatego są one przedsięwzięciem politycznym, które zarówno w kulturze europejskiej jak i poza nią jest zaledwie projektem. Posługując się teorią systemu światowego pragnę wskazać użyteczność kategorii uniwersalizmu pluralistycznego w mówieniu o prawach człowieka.

Ponadto posługując się argumentacją zaczerpniętą z prac Amarty Sena pragnę wskazać dominujące dziś w naszej geokulturze) formy uniwersalizmu: ekonomię kapitalistyczną, naukową i techniczna wizję świata oraz model państwa narodowego jako jedyny sposób definiowania władzy politycznej.

Zwolennicy relatywizmu kulturowego, którzy z taką intensywnością krytykują prawa człowieka wskazując, iż roszenia uniwersalne tych praw (np. wizja jednostki ludzkiej) przyczyniają się do akulturacji, często pomijają akulturacyjny wpływ pozostałych form uniwersalności obowiązujących już w naszej geokulturze. Uzupełnienie listy uniwersalizmów o prawa człowieka jest ciągle naszym zadaniem.

= = = =

Streszczenie referatu wygłoszonego podczas Konferencji

“Prawa człowieka a sytuacja Indian w Ameryce Łacińskiej”

Łódź, 16.12.2004