Ochronne tarcze wracają do Nawahów

Trzy stare tarcze z bizoniej skóry, wykorzystywane niegdyś przez nawajskich szamanów podczas tradycyjnych obrzędów religijnych, wróciły po czterech latach starań do plemienia.

Służba Parków Narodowych zwróciła Narodowi Nawahów w sierpniu 2003 roku trzy tarcze, eksponowane od 46 lat w muzeum w Parku Narodowym Capitol Reef i uważane za najstarsze znane skórzane tarcze w Ameryce Północnej.

Ozdobne tarcze zostały odnalezione w 1926 roku przez poszukiwacza skarbów Ephraima P. Pectola w skałach u podnóża Boulder Mountain w południowej części stanu Utah. Tarcze spoczywały tam, zabezpieczone rozdrobnioną korą jałowca i przysypane warstwą ziemi. Badanie węglowe pozwoliło określić datę ich powstania na okres między rokiem 1420 i 1640.

Ponieważ przedmioty odnaleziono na terenach federalnych, w 1953 roku przekazano je do pobliskiego Parku Narodowego Capitol Reef. Były tam wystawione na widok publiczny aż do roku 1999, kiedy to Naród Nawaho wystąpił o ich zwrot, powołując się na ustawę o ochronie tubylczych grobów i repatriacji. Sporne przedmioty przekazano wówczas do rządowego magazynu w Tucson w Arizonie.

O zwrot tarcz ubiegało się w sumie sześć plemion, w tym Indianie Ute i Paiute, ale argumenty Nawahów, poparte naukowymi ekspertyzami antropologów i archeologów, uznano za najbardziej przekonujące.

Decyzję o zwrocie tarcz Nawahom oparto w znacznym stopniu na ustnych przekazach, w tym na wspomnieniach starego nawajskiego szamana, uważanego za ostatnią osobę dysponującą dawną wiedzą o obrzędowym znaczeniu tarcz. Powiedział on urzędnikom, że jego dziadek był ostatnią osobą posługującą się tymi tarczami przed ich ukryciem. Jego zdaniem, trzy duże skórzane tarcze, wykonane kilkaset lat temu, służyły ich opiekunom - łącznie z odpowiednimi peśniami i modlitwami - do ceremonii ochronnych i były przekazywane z pokolenia na pokolenie.

W latach 60. XIX wieku, kiedy armia zmusiła pokonanych Nawahów do przesiedlenia się do obozów jenieckich w Nowym Meksyku, dwóch szamanów opiekujących się tarczami zbiegło z Arizony do stanu Utah. Jeden z nich ukrył tarcze w górach w obecnym okręgu Wayne. Zmarł, zanim zdołał je odzyskać lub zdradzić komukolwiek miejsce ich ukrycia.

Dopiero połączenie siły tradycyjnych ustnych przekazów, naukowych dowodów i federalnego prawa umożliwiającego tubylczym narodom odzyskiwanie przedmiotów istotnych dla ich kultury i religii pozwoliło Nawahom oddać stare tarcze pod opiekę plemiena, a plemię - pod opiekę starożytnych ochronnych tarcz.

Oprac. Cień