26 lipca 2001 roku prezydent George W. Bush wręczył Złote Medale Kongresu czterem z pięciu żyjących nawajskich szyfrantów, których kod - oparty na języku navajo - przyczynił się do zwycięstwa USA w II wojnie światowej. Pozostałe z 29 Złotych Medali, przyznanych przez Kongres USA wszystkim członkom pierwszej grupy nawajskich szyfrantów z II wojny światowej, odebrali członkowie ich rodzin podczas specjalnej ceremonii w Waszyngtonie.

Po ceremonii wytwórnia filmowa MGM zorganizowała dla jej uczestników uroczyste przyjęcie, będące częścią akcji promocyjnej filmu "Windtalkers" - wchodzącego jesienią na ekrany kin pierwszego filmu fabularnego opowiadającego historię tajnej operacji nawajskich marines z II wojny światowej. W reżyserowanym przez Johna Woo filmie główne role zagrali Nicolas Cage, Roger Willie, Christian Slater i popularny indiański aktor z Kanady Adam Beach.

W maju 1942 roku pierwsza grupa 29 marines z plemienia Nawahów trafiła do bazy szkoleniowej w Camp Pendleton w San Diego, w Kalifornii. Po wstępnym przeszkoleniu trafili oni do bazy wojskowej Camp Eliot, gdzie ich zadaniem było opracowanie tajnego wojskowego szyfru opartego na języku navajo. Język ten wybrany został jako podstawa nowego tajnego kodu wojskowego ze względu na jego znaczna złożoność oraz to, iż w owym czasie nie istniały jego pisane słowniki. W sumie ponad 400 Nawahów zostało przeszkolonych w posługiwaniu się tym szyfrem i wzięło udział w działaniach wojennych na Pacyfiku, przekazując ściśle tajne wojskowe rozkazy, informacje taktyczne i wywiadowcze. Wszyscy oni zostaną w najbliższym czasie odznaczeni Srebrnymi Medalami Kongresu.

W 1945 roku, według źródeł wojskowych, w armii amerykańskiej służyło 540 Nawahów (w latach 1941-45 było ich łącznie ok. 3600). Od 375 do 420 z nich zostało przeszkolonych w posługiwaniu się szyfrem. Japończycy nigdy nie złamali nawajskiego szyfru, który stał się kluczowym narzędziem komunikacji armii amerykańskiej w całym okresie II wojny światowej. Według majora Howarda Connora, oficera łączności 5 dywizji marines: "Gdyby nie Nawahowie, marines nigdy nie zdobyliby Iwo Jimy." Connor i jego podwładni pracowali bez przerwy, przekazując bezbłędnie do 800 zaszyfrowanych informacji w ciągu doby. Według niektórych źródeł, szyfr oparty na języku Nawahów stosowany był przez armię USA także w późniejszych konfliktach zbrojnych, łącznie z wojnami w Korei i Wietnamie.

Oryginalny szyfr składał się z około 200 pojęć, a jego słownictwo i technika pozostały podstawą kodu wojskowego stosowanego przez cały okres II wojny światowej. Ostatecznie składało się nań ponad 700 zakodowanych pojęć zaczerpniętych z jezyka Nawahów, uzupełnionych dla większej elastyczności pojęciami z języka angielskiego. Młodzi Nawahowie (niektórzy jeszcze w wieku przedpoborowym) służyli jako szyfranci, radiotelegrafiści i telefoniści we wszystkich jednostkach marines i spadochroniarzy, walczących na Pacyfiku.

Ze względu na sukces, jakim okazał się nawajski szyfr, oraz jego przydatność w ewentualnych dalszych działaniach wojennych, jego istnienie pozostawało tajemnicą aż do roku 1968, a osiągnięcia nawajskich szyfrantów przez wiele lat pozostawały nieznane i nienagrodzone. Dopiero prezydent Bill Clinton oddał publicznie hołd indiańskim szyfrantom i radiotelegrafistom z plemion Nawahów, Komanczów i Czoktawów, walczącym w armii amerykańskiej w obu wojnach światowych, a prezydent George W. Bush uhonorował ich podczas tegorocznego Dnia Pamięci, mówiąc m.in.: "W Teatrze Pacyfiku mężczyźni ci wnieśli błyskotliwy i legendarny wkład w zwycięstwo w drugiej wojnie światowej. Wielu Amerykanów ocaliło życie, bowiem nasza armia mogła komunikować się przy pomocy nigdy nie złamanego szyfru, opartego na jezyku navajo." Złoty Medal jest najwyższym cywilnym odznaczeniem, jakie może zostać przyznane przez Kongres USA, a jako pierwszy otrzymał go prezydent Jerzy Waszyngton.

Światowa premiera filmu "Windtalkers" odbędzie się 9 listopada 2001 roku. Akcja filmu, tocząca się podczas II wojny światowej na środkowym Pacyfiku, koncentruje się na stosunkach między nawajskimi szyfrantami a innymi marines - ich kolegami i cichymi opiekunami, mającymi chronić szyfrantów - i ich kod - za wszelką cenę. Kluczowe sceny mają miejsce podczas bitwy o wyspę Saipan, którą amerykańscy marines muszą zdobyć, dbając jednocześnie o bezpieczeństwo nawajskich szyfrantów. Reżyserem i współproducentem filmu jest John Woo, a autorami scenariusza - John Rice i Joe Batteer.

Opracował Cień

tekst opublikowano w Pismie Przyjaciół Indian "Tawacin" nr 3 (55), jesień 2001





"Ya-ta-hee, Shi ah Demetria yanishie...
Witam, nazywam się Demetria, jestem Dine (Nawaho) i jestem bardzo dumna z naszych przodków, którzy walczyli w tej wojnie i przynieśli zaszczyt swoim rodzinom i naszemu narodowi... ponieważ przyglądamy się im i szanujemy ich za to, co zrobili dla naszego kraju... Ja i inni jesteśmy dumni, że jesteśmy Dine. Mam nadzieję, że wszyscy zrozumieją i okażą nawajskim szyfrantom ten sam szacunek, który mamy dla nich my. To wszystko, co mam do powiedzienia i liczę na to, że ten film pomoże innym, którzy nie znają lub nie szanują nawajskich szyfrantów poznać dobrze prawdę o tym, co przeszli dla dobra swoich rodzin, narodu i kraju."



Strona o filmie "Windtalkers" i ceremonii odznaczenia Nawahów:
http://www.mgm.com/windtalkers/



Inne strony agielskojęzyczne na temat nawajskich szyfrantów: http://mprofaca.cro.net/navajo.html
http://passageswest.com/Monument-Valley/Legends/CodeTalkers.html
http://www.execpc.com/~shepler/codetalkers.html
http://www.lapahie.com/